دسته دختران

این‌بار هم با ذوق زیاد به تماشای یک فیلم نشستم: دسته دختران. ذوق زیاد برای فیلمی که می‌دانستم با محوریت زنان ساخته شده‌است، کلی سروصدا کرده‌بود و به مذاق خیلی‌ها خوش آمده‌بود و حتی بعضی آن را فمینیستی می‌دانستند. ولی باز هم توی ذوقم خورد و فیلم هرچه جلوتر رفت بیشتر دوستش نداشتم.
راستش را بخواهید من ویلایی‌ها ی منیر قیدی را هم دوست نداشتم. ولی دسته دختران به مراتب بدتر و ضعیف‌تر از ویلایی‌ها بود.
دسته دختران هیچ‌چیزی برای دوست‌داشتن نداشت؛ نه بازی خوب (جز فرشته حسینی) نه کارگردانی، نه فیلم‌نامه و... صرفا ثانیه به ثانیه صدای بمباران در فضا می‌پیچید! فیلمی با این سوژه و داستان پرکشش که کاملا جای حماسه‌سرایی داشت، تهی بود از این مضامین. در حساس‌ترین جای فیلم، داستان یخ، خالی و بدون احساس و حتی بدون اوج گرفتن ادامه پیدا کرد. شخصیت‌ها خیلی نچسب بودند و نمی‌شد ذره‌ای باهاشان هم‌ذات‌پنداری کرد. نیکی کریمی تا دلتان بخواهد بد بود.
کاش بدبودنش به همین‌جا ختم می‌شد.مهم‌تر از همه اینها و بدتر از همه اینها برای من این بود که دسته دختران ساخته شد تا بگوید دسته دخترانی نباید وجود داشته باشد! چرا؟! چون زنان فیلم در حساس‌ترین موقعیت‌ها احساساتشان گل می‌کرد و به دشت کربلا می‌زدند! خانم دکتر داستان درست در زمان رسیدن به انبار مهمات فیلش یاد هندوستان می‌کند و به جای کمک در آن موقعیت حساس به دنبال نامزد گم شده‌اش می‌رود! فرمانده هم در هنگام سقوط شهر و فرار مردم یاد فرزندانش می‌افتد و در این حین با دوستش شروع می‌کند به دردودل کردن! واقعا کجای این فیلم ضدزن، فمینیستی بود؟!
کاش یک نفر به خانم منیر قیدی می‌گفت این شخصیت‌هایی که ترسیم کردید قهرمان بودند یا پهلوان پنبه؟! زنانی که در بین خانواده‌شان جا مانده‌بودند و هیچ فکری، هیچ اندیشه‌ای و هیچ هدف والایی نداشتند؛ نه وطن، نه دین و نه حتی شهر محل زندگی... این دسته دختران! فقط یک هدف داشتند؛ مویه‌کردن برای خانواده از دست رفته‌شان! فرزند و برادر از دست رفته و شوهر از راه به در شده و نامزد گم شده... اینان دقیقا جنگشان، اسلحه به‌دست‌گرفتنشان، به دل دشمن زدنشان چیزی فراتر از یک خواسته شخصی نبود. همینقدر کوچک و حقیر؛ کدام قهرمانی این‌گونه قهرمان می‌شود؟
کاش یک نفر به خانم منیر قیدی می‌گفت مفهوم پس ذهنشان را در یک ژانر دیگر خالی می‌کردند نه در این ژانر... نشان‌دادن همدلی باحجاب و بی‌حجاب و مست و عاقل جایش اینجا نبود. دفاع مقدس هویت یک ملت است خاطرات شخصی نیست که یک مفهوم بیرونی را بارش کنیم. خودش یک هویت مستقل دارد.

.کاش خانم منیر قیدی یک‌بار یک صفحه از خاطرات این زنان می‌خواند! بیخیال صدها کتاب با این موضوعات؛ فقط یکبار «دا» را ورق میزد یا «من_زنده ام» را. ما که زنانی این‌چنین جسور و قهرمان در تاریخ دفاع مقدس داشته‌ایم چرا دنبال قهرمان پوشالی خودمان می‌رویم؟!.

پی‌نوشت: من هم زمان هم دسته دختران را دیدم هم هناس را. دسته دختران داعیه‌دار مباحث زنان بود و قهرمان هناس‌ مرد بود، روایتی از شهید داریوش رضایی نژاد. هرچه ذهنم را زیر و رو می‌کنم می‌بینم هناس با آن داستان مردانه‌اش،زنانه‌تر از دسته دختران بود! شهره پیرانی هناس در داستان قهرمانی همسرش، کمتر از یک قهرمان نبود...

یک عاشقانه سهمگین

«هناس‌» با وجود ایراداتی که دارد فیلم خوش‌ساختی است. از طرفی سیر داستانش را جوری پیش می‌برد که کاملا نو و جدید است. روایت کامل از همسر یک شهید. تا به حال روایت‌ همسران شهدایی که دیده‌ایم یا چیزی بوده در حد همسر شهید باکری در فیلم موقعیت مهدی؛ همین‌قدر خوب، همین‌قدر زیبا، همین‌قدر همراه، همین‌قدر بی‌چالش و مشکل یا همسر شهید ستاری در فیلم منصور که برای اولین‌بار سعی کرد مشکلات همسر یک شهید را بازگو کند، ولی آنقدر قهرمان‌محور بود که همسر شهید را سلاخی کرد! ولی مریلا زارعی در فیلم هناس بیرون از این دو روایت ایستاده‌است. برای اولین‌بار با همسر شهیدی روبه‌رو هستیم که دوربین روی او زوم کرده‌است...

 نمی‌دانم فیلم هناس چقدر با واقعیت منطبق است ولی من با تمام احساسات زارعیِ پیرانی شده هم‌ذات‌پنداری کردم. با دل نگرانی‌هایش، با استرس‌هایش، با جنگیدن‌هایش( غیر از بعضی جاها که واقعا متهورانه بود) حتی با خشم‌هایش.  هم با گریه‌های از سر استیصال مریلا زارعی گریه کردم، هم با همراهی سخاوتمندانه‌اش. حتی با قدم‌‌برداشتن‌های محکم پایان فیلمش هم گریه کردم.

من مطمئنم اگر هناس درباره زندگی یک شهید واقعی نبود قدر دانسته‌می‌شد. ولی چون هناس‌ برخلاف پیش‌فرض‌های مخاطبینش پیش رفته مورد نقد بسیار قرار گرفته؛ پیش‌فرض‌هایی که این سوالات را در ذهن مخاطب ایجاد کرده: مگر فیلم درباره شهید داریوش رضایی‌نژاد نیست پس چرا مدام از همسرش می‌گوید؟ چرا همسر شهید مانتویی‌ست؟ چرا همسر شهید آن مردان نامحرم را با اسم کوچک صدا می‌زند؟ چرا همسر شهید همراه نیست؟ و...

واقعیت این است که هناس‌ روایت همسر شهید است نه خود شهید. واقعیت این است که لازم است ماهای بیرون گودنشسته عینک‌هایمان را عوض کنیم و جور دیگر ببینیم؛  لازم است عمیق‌تر ببینیم. مهم‌تر از همه اینها پاسخ سوال آخر است؛
من همیشه فکر می‌کنم صبر زینبی خیلی سخت‌تر از ایثار حسینی است. اینکه بخواهی همه زندگی‌ات را ببخشی خیلی سخت است. اهدای جان خود، راحت‌تر از اهدای جان عزیرانت است. ولی همان حضرت زینب (سلام الله) با آن عظمت و بزرگی و روح بلند، در شب عاشورا طوری حرف می‌زند که با روز عاشورا فرسنگ‌ها فاصله دارد. وقتی تاریخ را می‌خوانیم با یک سیر انفسی عمیق و سخت رو به رو می‌شویم که یک شبه زینب را زینب می‌کند. بعد چطور دلمان می‌خواهد همسر یک شهید که هرگز در مقام حضرت زینب نیست آنقدر راحت از جان عزیزترین کسش‌ بگذرد؟!
منصف باشیم و بگذاریم زینبی شدن همسران شهدا روایت شود..